Łukasiewicz – Instytut Metalurgii Żelaza im. Stanisława Staszica (Łukasiewicz – IMŻ) w roku 2020 obchodził jubileusz 75-lecia swojej działalności na rzecz sektora producentów i użytkowników wyrobów stalowych w Polsce.
Łukasiewicz – IMŻ wywodzi się z Centralnego Instytutu Badawczego, powołanego w kwietniu 1945 roku, którego idea zrodziła się w okresie międzywojennym w Centralnym Okręgu Przemysłowym. Założycielami Instytutu byli pracownicy COP, pierwsi dyrektorzy Stanisław Orzechowski i Stanisław Przegaliński, a także profesorowie Michał Śmiałowski, Tadeusz Malkiewicz i Zygmunt Wusatowski.
Początkowa działalność Instytutu dotyczyła odbudowy polskiego hutnictwa po zniszczeniach wojennych i rozbudowy jego potencjału wytwórczego, a następnie poprawy jakości i rozszerzenia asortymentu produkcji hutniczej oraz upowszechniania postępu techniczno-technologicznego. W latach 90. Instytut był zaangażowany w restrukturyzację krajowego hutnictwa, jego przystosowywania do warunków gospodarki rynkowej, a także dostosowywania do wymogów integracji z Unią Europejską.
W ostatnim dwudziestoleciu Instytut, obok działalności na potrzeby hutnictwa, zwiększył zaangażowanie i rozszerzył specjalizację na rzecz użytkowników wyrobów stalowych (transportu, budownictwa, górnictwa, energetyki i obronności). Jest aktywny w europejskiej przestrzeni badawczej, uczestnicząc w ramach międzynarodowej współpracy w realizacji projektów finansowanych z budżetu UE, w szczególności z Funduszu Badawczego Węgla i Stali.
Od 1 kwietnia 2019 roku Instytut stał się jednym z 35 podmiotów, współtworzących Sieć Badawczą Łukasiewicz. Roczny budżet Instytutu przekracza 20 mln zł, a obecne zatrudnienie wynosi 113 osób, w tym 11 profesorów i doktorów habilitowanych oraz 24 doktorów.
Łukasiewicz – IMŻ jest uznawanym w kraju i w Europie instytutem badawczym, specjalizującym się w rozwoju stali i stopów na bazie żelaza, technologii wytwarzania wyrobów stalowych, ich przetwórstwa i stosowania, ze szczególnym ukierunkowaniem na procesy przystosowania wyników badań do praktyki i ich wdrożenia przemysłowego.
Prace i usługi badawcze wykonywane przez Instytut obejmują następujące obszary:
- projektowanie nowych i doskonalenie istniejących gatunków stali i stopów konstrukcyjnych
- rozwój i wdrażanie nowych i ulepszonych technologii hutniczych
- opracowywanie i wdrażanie technologii utylizacji odpadów, oczyszczania ścieków, odpylania gazów odciągowych oraz recyklingu pyłów i szlamów metalurgicznych
- diagnostyczne badania materiałowe urządzeń energetycznych pracujących w warunkach pełzania.
Instytut współpracuje z przedsiębiorstwami przemysłowymi różnych sektorów gospodarki, przetwarzającymi i stosującymi wyroby stalowe. W ostatnich latach zlecenia bezpośrednie, bez udziału środków budżetowych, przekroczyły poziom 50%. Doskonałe wyposażenie aparaturowe oraz duże doświadczenie praktyczne i znaczący rozwój kwalifikacji kadry, powodują, że Instytut jest poszukiwanym partnerem dla przedsiębiorców realizujących działalność w zakresie poprawy innowacyjności. Instytut posiada certyfikaty Polskiego Centrum Akredytacji, Urzędu Dozoru Technicznego oraz General Electric Aircraft Engines, dotyczące szerokiego spektrum badań i analiz.
Instytut wdraża do produkcji nowe asortymenty wyrobów ze stali konstrukcyjnych wielofazowych dla transportu samochodowego, kolejowego i lotniczego, stali ultrawytrzymałych nanostrukturalnych dla przemysłu obronnego, wydobywczego i maszynowego oraz ze stali odpornych na pełzanie dla konwencjonalnej energetyki ultra-nadkrytycznej.
Opracowywane są w Łukasiewicz – IMŻ zaawansowane technologie przetwórstwa wyrobów stalowych i dostosowania ich właściwości do wymagań odbiorców. Instytut prowadzi szereg prac projektowych i badań dotyczących powłok i warstw ochronnych na stalach i stopach, eksploatowanych w podwyższonej i wysokiej temperaturze, w szczególności dla potrzeb transportu lotniczego i energetyki.
W Instytucie wdraża się nowe lub ulepszone ekologiczne technologie przygotowania wsadu do procesów wytwarzania surówki i stali, utylizacji odpadów, odpylania gazów odciągowych, recyklingu pyłów i szlamów w zakładach hutniczych i w przedsiębiorstwach wytwarzających wyroby finalne z udziałem stali.
Na zlecenie przemysłu Instytut realizuje corocznie kilkadziesiąt znaczących projektów o charakterze badawczym, których wyniki są wykorzystane przez zleceniodawców.
Kontrahentami Instytutu w tym obszarze są m.in. przedsiębiorstwa krajowe: ArcelorMittal Poland, Alchemia, Huta Bankowa, Celsa Huta Ostrowiec, Cognor, Pioma-Odlewnia, Pedmo oraz zagraniczne: ArcelorMittal Maizieres (testy spiekania rud i koncentratów) i Swiss Steel (opracowanie wysokowytrzymałych stali wielofazowych dla motoryzacji).
Zdecydowaną większość badań naukowych i prac rozwojowych Łukasiewicz – IMŻ realizuje pod bezpośrednie potrzeby przedsiębiorców województwa śląskiego. Należy tu wymienić m.in. realizację ośmiu projektów na rzecz koncernu ArcelorMittal Poland, które dotyczą uruchomienia produkcji nowoczesnych blach dla przemysłu motoryzacyjnego i szyn dla transportu kolejowego, jak również technologii proekologicznych dla poprawy środowiska naturalnego w województwie. Na rzecz COGNOR w Gliwicach Instytut realizuje projekt dotyczący recyklingu odpadów żelazonośnych, a na rzecz PEDMO w Tychach – projekt dotyczący opracowania innowacyjnej zasypki do zamknięć suwakowych. Do zastosowania w przemyśle wydobywczym Ł-IMŻ opracował stale na nowoczesne obudowy górnicze wytwarzane w Hucie Łabędy, a obecnie realizuje projekt dotyczący opracowania materiałów do konstrukcji pocisków kumulacyjnych do innowacyjnego wybijania otworów w złożu węglowym. W kooperacji z zakładem lotniczym Avio Aero w Bielsku Białej Instytut opracowuje nowe materiały i powłoki żarowytrzymałe na elementy silników lotniczych.
Corocznie w Łukasiewicz – IMŻ wykonuje się kilkanaście projektów, obejmujących badania materiałowe urządzeń ciśnieniowych, pracujących w warunkach pełzania, na zlecenie firm: Rafako, ZPB Energopomiar, Tedspaw, Enea Wytwarzanie, Polskie LNG, itp. Wyniki tych badań stanowią podstawę do oceny stanu technicznego urządzeń energetycznych i decyzji o ich dalszej eksploatacji, przez co mają wpływ na bezpieczeństwo energetyczne kraju.
Instytut od wielu lat prowadzi również badania na rzecz przemysłu obronnego. Na zlecenie firmy MESKO, opracowuje stalowe materiały na korpusy rakiet i pocisków oraz technologie wytwarzania magneto-zwierciadeł ze stopu AlNiCo na elementy systemu naprowadzania rakiet. We współpracy z Zakładami Mechanicznymi Tarnów opracowuje elementy opancerzenia oraz wysokowytrzymałe gatunki stali stosowane w konstrukcji broni automatycznej.
Instytut projektuje i wytwarza wzorce składu chemicznego, które są sprzedawane na rynkach światowych, oraz unikatowe gatunki stali i stopy na wzorce dla zagranicznych producentów tego rodzaju wyrobów. Ponadto wykonuje w skali roku kilkaset opracowań i analiz w formie ekspertyz, które obejmują: badania składu chemicznego, właściwości i struktury materiałów, badania wyrobów na zgodność z normami oraz analizy przyczyn powstawania wad wyrobów stalowych.
Łukasiewicz – IMŻ powadzi owocną współpracę z pozostałymi instytutami Sieci oraz innymi jednostkami badawczymi, w tym z uczelniami i instytutami PAN. Przedstawiciele Instytutu aktywnie działają w różnych instytucjach, organizacjach i stowarzyszeniach krajowych i zagranicznych, w tym m.in.: w Europejskiej Platformie Technologicznej Stali, w Grupie Doradczej ds. Stali w Funduszu Badawczym Węgla i Stali, w komitetach i komisjach PAN i SITPH, w radach naukowych czasopism krajowych i zagranicznych.